Featured

कुमाउनी भाषक सब्बूं है ठुल मानी जाणी कवि गुमानी ज्यू

बने बने काफल किल्मौड़ो छे,
बाड़ामुणी कोमल काकड़ो छगोठन में
गोरू लैण बाखड़ो छ,
थातिन में उत्तम उप्राड़ो छ
(Guamani Pant)

यौ कविता छू गुमानी ज्यूकि. आज मैं आपूं कैं कुमाउनी भाषक सब्बूं है ठुल मानी जाणी कवि गुमानी ज्यूक बार में बतूंल. कोई कोई तो उनूकैं कुमाउनीक आदि कवि लै कूँ. उनर जनम 1791 सन में गंगोलीहाटक नजीक उप्राड़ा गौं में देवनिधि पन्त ज्यूक घर हौ. उनरि इजक नाम छी देवमंजरी. गुमानी उपनाम थैं उनूंल कविता लेखीं. उसि उनर असली नाम लोकरत्न धरी गो छी. उनर परिवारैक कुल परम्परा छी पंडित-वृत्ति और वैद्यकी. उनर जजमान कुमाऊं है अघिल नेपाल, गढवाल और तिरहुत जांलै फैली हाय.

गुमानी ज्यू संस्कृत भाषाक भौत्ते ठुल विद्वान् मानी जांछी. अपुण जिन्दगी में उनूंल करीब बीस किताब लेखीं जो संस्कृतक अलावा नेपाली और कुमाउनी में क छीं. उनूंल अपणी कविता में देशकालक भौत्ते जीवंत बखान करौ. उनरि कविता कैं समग्र पढ़ि बेर पत्त लागूं कि उ एक सच्च देशभक्त लै छीं. उनूल देशभक्ति वालि कविता जादे हिन्दी में लेखी लेकिन अपणी दुदबोलि मतलब मातृभाषा में उनूल यौ कुमाऊ देसक एक-एक चीजक बार में ख़ूब हौस लिबेर लेखौ.

कुमाउनी में लै यतुक मिठी भाषा लेखी जै सकें यौ बात कर बेर बतूणी वाल गुमानीज्यू पैल मैंस छी. हिसालूक लिजी लेखी उनरि एक कविता पढ़ बै समझी जै सकूं:

छनाई छन मेवा रत्न सगला पर्वतन में,
हिसालू का तोफा छन बहुत तोफा जनन में,
पहर चौथा ठंडा बखत जनरो स्वाद लिण में,
अहो, मैं समजुंछ अमृत लग वस्तु क्या हुनलो.
(Guamani Pant)

गुमानी ज्यू कैं सब लोग उनरि काफलक कविता लिजी लै याद करनी जिमें ऊं काफलोंकि वाणी में कूणी – खाणा लायक इंद्र का हम छियां भूलोक आई पड़ा. बताई जां कि एक फ्यार उनर वां अकाव पडौ. अकाव जसि विषम परिस्थिति में लै उनरि कविता ज्यूनी रै. यस मुस्किल बखत में उनूंल पैली अपण गौंक भाल बखातक बार में चार पंक्ति कईं:

केला निम्बु अखोड़ दाड़िम रिखू नारिंग आदो दही,
खासो भात जमालि को कल्कलो भूना गेडीरी गबा,
च्यूड़ा सद्य उत्योल दूद बाकलो घ्यू गाय को दाणे दार,
कहानी सुन्दर मौणियां धपडुआ गंगावली रौणियां.

और वीक बाद चार कईं अकालक बार में. जरा देखिया धैं –

आटा का अणचालिया खशखशा रोटा बड़ा,
बाकलाफानो भट्ट गुरूंस और गहत को डुबका,
बिना लूण काकालो शाक जीनो बिना भुटण को पिंडालू का,
नौल कोज्यों त्यों पेट भरी अकाल काटनी गंगावली रौणियां.

आज जब हमारि अघिल पीढ़ी कैं ठुल नगर-महानगरैक संस्कृति लुभूण भैट रै और पुराण लोग लै आपणी परम्पराऊं कैं भुलण लाग गेयीं, हमन कैं चैं कि हम आपण इतिहास में जै बेर अपुण द्याप्त जस कवि-लेखकूंकि पछ्याण करों और जतु लै संभव हो आपणी थाती कैं बचे बेर धरूं.
(Guamani Pant)

जब हम आपणी संस्कृतिक फाम नि करन तो समज ज्यो गोर्खाली राज दूर नि राइ जा जान जैक बार में गुमानी ज्यू कूंछी –

दिन-दिन को खजाना का भार बोकनलि,
शिव शिव चुली मेंका बाल नै एक केका,
तदपि मूलक तेरो छोड़ि नै कोई भाजा,
इति वदति गुमानी धन्य गोर्खाली राजा.

अशोक पांडे

Support Kafal Tree

.

काफल ट्री वाट्सएप ग्रुप से जुड़ने के लिये यहाँ क्लिक करें: वाट्सएप काफल ट्री

काफल ट्री की आर्थिक सहायता के लिये यहाँ क्लिक करें

Kafal Tree

Recent Posts

कानून के दरवाजे पर : फ़्रेंज़ काफ़्का की कहानी

-अनुवाद : सुकेश साहनी कानून के द्वार पर रखवाला खड़ा है. उस देश का एक…

23 hours ago

अमृता प्रीतम की कहानी : जंगली बूटी

अंगूरी, मेरे पड़ोसियों के पड़ोसियों के पड़ोसियों के घर, उनके बड़े ही पुराने नौकर की…

3 days ago

अंतिम प्यार : रवींद्रनाथ टैगोर की कहानी

आर्ट स्कूल के प्रोफेसर मनमोहन बाबू घर पर बैठे मित्रों के साथ मनोरंजन कर रहे…

4 days ago

माँ का सिलबट्टे से प्रेम

स्त्री अपने घर के वृत्त में ही परिवर्तन के चाक पर घूमती रहती है. वह…

5 days ago

‘राजुला मालूशाही’ ख्वाबों में बनी एक प्रेम कहानी

कोक स्टूडियो में, कमला देवी, नेहा कक्कड़ और नितेश बिष्ट (हुड़का) की बंदगी में कुमाऊं…

7 days ago

भूत की चुटिया हाथ

लोगों के नौनिहाल स्कूल पढ़ने जाते और गब्दू गुएरों (ग्वालों) के साथ गुच्छी खेलने सामने…

1 week ago